De geschiedenis van het Ouijabord
Hoe en waar is het Ouijabord eigenlijk ontstaan? Wat is de geschiedenis van het Ouijabord? In navolging van de vele pogingen die eerder al waren gedaan om in contact te treden met de doden, werd in 1850, in Frankrijk, de voorloper van het Ouijabord uitgevonden; de planchette. Naar men zegt door ene monsieur ‘Planchette’.
Toeval? Of heette de meneer anders en werd hij enkel zo genoemd vanwege zijn uitvinding? Van meneer Planchette is helaas niets bekend; van zijn uitvinding des te meer, aangezien deze vooral in Frankrijk, Engeland en Amerika zeer populair werd.
‘Planchette’ is het Franse woord voor ‘plankje’. De planchette was dan ook niet veel meer dan dat. Het betrof een houten plankje op wieltjes waar een potlood in bevestigd kon worden. De punt van het potlood zette men op een stuk papier waarop de aanwezige geest het plankje achtte te bewegen en op die manier al ‘schrijvend’ boodschappen kon doorgeven.
> nb. Alle foto’s op deze pagina zijn afkomstig uit de prachtige online gallery van het Museum of Talkingboards.
Planchette
In eerste instantie werd de planchette vooral gebruikt in de Franse kloosters, door nonnen en monniken, tot in 1865 de bisschop van Parijs openlijk en officieel het gebruik van de planchette verbood. Desondanks bleven de nonnen en monniken in het geniep gebruik maken van hun plankjes.
Juist vanwege het feit dat de bisschop zo’n heisa had gemaakt over het plankje, raakte ook de ‘gewone’ bevolking geïnteresseerd in de planchette, waardoor de rijdende plankjes binnen niet al te lange tijd niet alleen in Frankrijk, maar ook via via in Engeland opdoken.
Na een uitstapje naar Frankrijk, had de Amerikaanse George Cottrell in 1863 de planchette ook ontdekt en hier een ‘Boston’ versie van gemaakt. Helaas voor hem werd dit geen doorslaand succes; de planchette werd niet opgemerkt door het grote publiek.
Enkele jaren later – in 1968 – deed de Amerikaanse speelgoedfabrikant Kirby (van Kirby and company een nieuwe poging en had hiermee beduidend meer succes. Met behulp van een grootse promotiecampagne was de planchette binnen een mum van tijd niet alleen in alle speelgoedwinkels te verkrijgen, maar werd deze ook verkocht in boekwinkels en andere gespecialiseerde zaken.
De kranten en tijdschriften stonden bol van de artikelen over deze planchette waardoor er het eerste jaar alleen al duizenden exemplaren over de toonbank gingen. De planchette was inmiddels zo populair geworden, dat het artikel nu ook in allerlei andere uitvoeringen werd gemaakt, onder andere van walnoothout, essenhout, mahoniehout, rubber, glas en tin, op pinnen, op veren of op zwenkwieltjes. Dure uitvoeringen voor de rijken, goedkope uitvoeringen voor de arbeiders. Voor iedereen was er een planchette die paste bij diens persoonlijke voorkeur, smaak of budget.
En zoals altijd wanneer er iets nieuws verschijnt dat geld oplevert, wil iedereen hier graag een graantje van meepikken.
Mediums
Met de opkomst van de planchette kwamen er ook steeds meer mediums onder hun steen vandaan gekropen die beweerden middels het plankje werkelijk te kunnen communiceren met overledenen. Hiertoe hield het medium de punt van het potlood rusten op het papier zodat de geest middels zijn of haar hand de planchette kon laten bewegen en woorden kon schrijven, maar net als het befaamde ’tafel dansen’, liet ook deze methode zeer te wensen over.
Vaak duurde het enorm lang eer de planchette begon te bewegen en waren de schrijfsels onleesbaar omdat tijdens het schrijven het potlood niet van het papier af kwam, waardoor de lijnen door elkaar heen gekrast werden. Veel mediums lieten om deze reden na verloop van tijd de planchette achterwege en boden de geesten de mogelijkheid om gewoon maar via hun hand berichten schrijven (automatisch schrift) waarbij zij zelf in trance gingen en de geest gedeeltelijk of helemaal in zich lieten komen zodat deze van het aardse lichaam gebruik kon maken om boodschappen door te geven.
Uiteraard was de kerk het niet eens met deze nieuwe rage. De doden moest je immers laten rusten. Bovendien zat de duivel achter het fenomeen ‘spiritisme’, om zo voet aan de grond te krijgen en bezit te kunnen nemen van mensen waardoor hij het Kwaad gemakkelijk zou kunnen verspreiden.
Spiritisten
Maar de spiritisten hielden vol en in de jaren die volgden werd op alle mogelijke manieren geëxperimenteerd met nieuwe attributen om het communiceren met geesten te vergemakkelijken; telegraaf machines met naalden bevestigd aan koorden, wielen met letters die deden denken aan een soort rad van fortuin, ronde borden waarop het alfabet geschreven en waarop een ronddraaiend plateau was bevestigd met daarin een gaatje (we kennen dit systeem van het oude gezelschapsspel Pim Pam Pet) en nog veel meer probeersels die het allemaal net niet bleken te zijn.
Wie uiteindelijk als eerste is begonnen met het Ouijabord in de vorm als we die tegenwoordig kennen is niet precies bekend. Inmiddels weten we wel dat 500 voor Christus, Pythagoras al experimenteerde met een soortgelijke methode dat hij had gezien in het Verre Oosten, maar wie nu daadwerkelijk het houten Ouijabord met de dito wijzer heeft uitgevonden blijft een raadsel.
Wellicht heeft een bericht in The American Spiritualist Magazine, een blad voor spiritisten waarin de lezers hun ideeën en ervaringen konden delen door ingezonden brieven te schrijven, een cruciale rol gespeeld met betrekking tot de ontwikkeling van het bord.
Psychograaf
In 1876 schreef een man in het magazine voor spiritisten dat zijn vrouw een nieuwe methode had bedacht om in contact te kunnen komen met hun overleden zoon. De man had op haar aanraden alle letters van het alfabet op een tafel geschreven en een wieltje gemaakt dat zij samen dienden vast te houden. (Mogelijk had dit echtpaar zich ooit verdiept in de Europese/Griekse geschiedenis?)
Wanneer zij nu vragen stelden aan hun overleden zoon, draaide het wiel van letter naar letter om woorden te spellen. Volgens het echtpaar had hun zoon vanuit het hiernamaals op deze wijze gespeld: ‘Dank je wel. Hiermee maken jullie het ons zoveel makkelijker.’
Deze methode kwam wel heel dicht bij het Ouijabord in de moderne vorm!
Toch pakte geen enkele fabrikant dit idee op. Wel verscheen rond 1880 een nieuwe uitvinding; de Psychograph. Een vierkant bord waarop langs de kanten alle letters van het alfabet en de getallen van een tot en met tien waren geschreven, plus de woorden YES, NO, DON’T KNOW en GOOD BYE.
Op de vierkante plank was een houten cirkel met een pijl bevestigd die losjes kon ronddraaien. Wanneer de aanwezigen licht hun vingers lieten rusten op de roterende cirkel, bewoog de pijl langs de letters, getallen en woorden die op de vierkante ondergrond stonden geschreven.
Uiteraard volgden al snel meer varianten van dit instrument, die dial plate talking boards werden genoemd. Toch bleef de planchette meer populair, omdat deze door fabrikanten gemakkelijker – en dus goedkoper – te fabriceren was.
Witchboard
Een belangrijk moment met betrekking tot de zoektocht naar een manier om met de doden in contact te kunnen treden, was de dag dat in het Fifth Avenue Hotel een man verscheen, die vertelde dat men in Ohio een talking board gebruikte om te communiceren met geesten. Hij was er laaiend enthousiast over en terwijl hij hier met de andere gasten over sprak vroeg hij om een pen en papier zodat hij het bord voor hen kon uittekenen.
Wat hij tekende, was een simpel rechthoek met daarop de letters van het alfabet, de getallen een tot en met tien en in de linkerbovenhoek het woord YES, in de rechterbovenhoek: NO, in de linkerbenedenhoek: GOOD EVE en in de rechterbenedenhoek: GOOD NIGHT. Over dit bord deden zulke opmerkelijke verhalen de ronde dat het wel moést werken, zo vertelde hij.
Het was een geweldige uitvinding, maar wie het ooit heeft bedacht is tot op de dag van vandaag niet bekend. Mogelijk is het iemand geweest die gewoon thuis tijdens het doen van een sessie op het idee is gekomen en het zelf provisorisch in elkaar heeft geknutseld van een plankje hout.
Toen speelgoedfabrikant R.S Reed dit verhaal ter ore kwam, ondernam hij direct actie en produceerde hij in zijn bedrijf Reed Toy Company of Leominster Massachusetts het Witchboard zoals de man in het Fifth Avenue Hotel had beschreven en getekend. Om de letters zichtbaar te maken had hij er een standaardje op pootjes bij ontworpen waarop de deelnemers hun vingers dienden te leggen. Het standaardje schoof daarop van letter naar letter. In 1886 werd hiermee – onder de naam ‘Witchboard’ -het eerste Ouijabord op de markt gebracht.
Echter; in 1888 bekende Margareth Fox nadat haar een grote som geld was beloofd om uit te leggen hoe zij te werk gingen, dat zij en haar zusjes tijdens de seances de boel hadden opgelicht door zelf klopgeluiden en te veroorzaken. Daarmee kwam ook direct hun carrière als medium ten einde. Toch bleef het volk geïnteresseerd in het communiceren met overledenen. Hetgeen natuurlijk ronduit opmerkelijk was, aangezien degenen die er ooit mee waren begonnen, nu ruiterlijk hadden toegegeven – en gedemonstreerd – dat het contact leggen met geesten gebaseerd was op bedrog.
Reed bracht na de productie van zijn Witchboard in 1891 nog één ’talkingboard’ op de markt getiteld the Espirito Revelator en hield het daarna voor gezien.
Het Ouijabord
Ondanks het feit dat nu door Margareth Fox was bewezen dat het spreken met geesten niets anders was dan een truc, aasden anderen toch op het idee van het Witchboard en maakten allerlei kopieën van het spel. Eén van hen was Elijah Bond, die in 1890 werd genoteerd als uitvinder van het inmiddels wereldberoemde Ouijabord.
Nadat Bond dit inmiddels wereld beroemde bord had ontworpen, was hij een samenwerkingsverband aan met Charles Kennard van het bedrijf Kennard Novelty Company, wie direct patent aanvroeg op deze naam. Hoewel Bond de uitvinder was van het bord, is de naam ‘Ouija’ bedacht door Kennard. Of… eigenlijk door zijn bord…
Kennard ging samen met Bond’s schoonzuster miss Peters rond de tafel zitten om een nieuwe naam te bedenken voor het nieuwe ‘Witchboard’ en vroeg het bord zelf om advies. Het bord spelde O-U-I-J-A. Toen Kennard vroeg wat dit woord betekende, spelde het bord: G-O-O-D- L-U-C-K. Waarop Kennard en Bond direct begonnen met de promotie van hun nieuwe uitvinding. In alle lokale bladen kwam te staan:
THE OUIJA, THE WONDER OF THE NINETEENTH CENTURY!
Het Ouijabord wekte grote interesse bij spiritisten, helderzienden en iedereen die zich op welke manier dan ook bezig hield met het paranormale, en werd een groot succes. Echter, na ruim een jaar te hebben samengewerkt met Eljah Bond, verruilde Kennard de Kennard Novelty Company voor de Northwestern Toy Company in Chicago (Illinois) en verkocht zijn bedrijf aan Washington Bowie.
Washington Bowie was nu de eigenaar van Kennard Novelty Company, het bedrijf dat tot nu toe het alleenrecht had om het Ouijabord te maken. Desondanks was Kennard niet van plan zijn goudmijn uit handen te geven en dreigde met zijn vertrek ook zijn patent mee te nemen waardoor Bowie Met zijn Kennard Novelty Company dit bord niet meer zou kunnen maken.
Vervolgens ontstond er een enorm getouwtrek, want hoewel Kennard degene was die het patent had op de naam van het Ouijabord, wilde Elijah Bond – die geregistreerd stond als de uitvinder ervan – hier verandering in brengen en zelf het patent opeisen. Hij beweerde dat hij degene was die het bord had uitgevonden en daarna met Kennard in zaken was gegaan die hem nét voor was geweest met het aanvragen van het patent op het bord. Daarbij bezat hij inmiddels ook nog eens het merendeel van de aandelen van Kennard Novelty Company. Eigenlijk had hij dus recht op het patent, aldus Bond.
Wijzigingen
Washington Bowie, de nieuwe eigenaar van Kennard Novelty Company, kwam weer met een andere naam op de proppen, want de echte uitvinder van het Ouijabord zou niet Elijah Bond zijn geweest, maar ene mr E.C. Reiche uit Chestertown (Maryland)!
De zoon van deze mr. Reiche bevestigde dit verhaal. Hij stelde dat Kennard weliswaar het patent op het bord had laten registreren en de naam Ouija had verzonnen, maar niet de uitvinder was. Bond was evenmin de uitvinder van het bord, ook al stond dit wel als zodanig vastgelegd in de boeken.
Het ware verhaal was volgens Bowie dat Kennard in 1886, nadat Reed het eerste gefabriceerde Witchboard op de markt had gebracht, op papier een soortgelijk bord had ontworpen. Naast het kantoor waar Kennard werkte, werkte meubel- en doodskisten maker Reiche, aan wie Kennard vroeg enkele (houten) exemplaren van het door hem op papier getekende bord te maken, hetgeen Reiche voor hem deed. Handig als hij was stopte hij hier ook zijn eigen creativiteit in met betrekking tot de vormgeving en de inmiddels wereldberoemde druppelvormige wijzer op pootjes (zie foto boven.)
Toen Kennard hem vroeg meerdere exemplaren te maken om te kunnen verkopen weigerde Reiche omdat hij het hiermee veel te druk zou krijgen. Kennard liet het daarbij, betaalde Reiche voor de gedane arbeid, maar vertelde hem niet dat hij de door Reiche gemaakte – en deels door hem ontworpen – borden alsnog op grote schaal wilde gaan verkopen. Kennard zou Reiche dus niet verder meedelen in de winst die hij zou maken op het ontwerp van de borden waarin Reiche zulke vernuftige wijzigingen had aangebracht.
Kennard ging de boer op met zijn borden, maar kon geen klanten hiervoor vinden, noch mensen die hem wilden helpen bij het vervaardigen van meerdere borden. Uiteindelijk kwam hij in contact met Elijah Bond die enkele exemplaren voor hem wilde maken. Bond maakte de door Reiche eerder gemaakte borden en wijzers na, verzon de herkenbare (halve cirkel) vorm waarin de letters van het alfabet in twee rijen op het bord werden geschreven en was ook degene die op het idee kwam vilten kussentjes onder de pootjes van de wijzer te maken.
Verlies
Hoewel Kennard patent aanvroeg op dit bord en op de naam Ouija, liet hij registreren dat Bond de uitvinder ervan was en maakte hij hem tot zijn (financieel) zakenpartner in de Kennard Novelty Company. Hoewel Kennard patent had aangevraagd op het Ouijabord en Elijah Bond ‘slechts’geregistreerd stond als de uitvinder ervan, bleek later dat Bond inmiddels over het merendeel van de aandelen van Kennard Novelty Company beschikte. Bond betaalde Kennard voor het ‘aanbrengen van zijn idee voor het Ouijabord’, en kreeg zelf alsnog de volledige beschikking over het patent op het bord dat hij tot een waar succes maakte.
Canada, Frankrijk en Engeland volgden zijn voorbeeld door ook Ouijaborden op de markt te brengen waarop Bond slapend rijk werd. In 1892 ging het mis. Nadat Bond in Engeland zijn patent niet meer op de gewenste manier bleek te kunnen exploiteren, leed hij enorme verliezen. Hij moest noodgedwongen zijn aandelen verkopen en verloor hierdoor zijn machtige positie binnen het bedrijf.
De rechter besloot uiteindelijk, na alles te hebben aangehoord en te hebben geverifieerd, dat Reiche de eigenlijke uitvinder van het Ouijabord was en het patent dus niet toehoorde aan Kennard of Bond. Bowie had dus gelijk. Hij won de zaak en beschikte vanaf dat moment als enige over het patent op het Ouijabord en bleef de drijvende kracht (en macht) achter de Kennard Novelty Company, dat hij direct omdoopte tot de Ouija Novelty Company dat – nog steeds – als enige bedrijf het recht had om het Ouijabord te produceren.
In hoeverre mr. Reiche heeft meegeprofiteerd van deze uitspraak vertelt het verhaal niet. Maar gezien het feit dat de zoon van Reiche Bowie Washington bijstond in de rechtszaak om het patent, moet er haast wel sprake zijn geweest van een zakelijke overeenkomst tussen Bowie en Reiche, zoals die er voorheen ook was geweest tussen Kennard en Bond.
William Fuld
Bowie maakte zijn zoon Washington Bowie jr. manager van de Chicago Factory waar de Ouijaborden op grootschalige wijze werden gefabriceerd. Bowie jr. nam daar de destijds twintig jarige William Fuld onder zijn hoede en leerde hem alles over het bedrijf en de business.
Fuld leerde snel en werkte zich in korte tijd op als manager van het bedrijf. In 1897 verpachtte Bowie voor drie jaar alle rechten van het patent op het Ouijabord aan William Fuld en diens broer Isaac. Hiermee ging William Fuld de geschiedenis in als de bedenker van het Ouijabord ook al had hij persoonlijk niets met de hele uitvinding ervan te maken.
Wel was hij degene die verklaarde dat Ouija helemaal niet het Egyptische woord voor ‘geluk’ is zoals Kennard had beweerd, maar dat het woord Ouija een combinatie was van het Franse en Duitse woord ‘ja’. Oui en Ja. Dit klonk volgens hem veel logischer. Daarbij was natuurlijk al lang en breed duidelijk geworden dat het woord Ouija niets met de Egyptische taal te maken had, dus gaf hij er deze draai aan om geloofwaardiger over te komen en dus de verkoop te bevorderen.
William en Isaac startten het bedrijf Isaac Fuld and Brother waarmee zij voor de tijd van drie jaar Ouijaborden mochten verkopen terwijl Ouija Novelty Company een percentage zou krijgen van de verkoop. Toen na drie jaar de overeenkomst eindigde, beëindigde William hiermee ook direct de samenwerking met zijn broer.
Vervolgens sloten Bowie en William Fuld een nieuwe overeenkomst en waren de broers William en Isaac nu in plaats van partners, concurrenten van elkaar geworden, hetgeen een verdeeldheid in de familie teweeg bracht die generaties lang zou voortduren.
Isaac werkte inmiddels vanuit zijn werkplaats aan huis en maakte een soortgelijk talkingboard die hij het Oriole Talkingboard noemde. Daarnaast produceerde hij pooltafels. Ondertussen verkocht William – die inmiddels het alleenrecht had gekregen van Bowie om Ouijaborden te verkopen – miljoenen Ouijaborden en ander producten waar hij de naam Ouija aan verbond, waaronder ook veel kwakzalverij in de vorm van anti reuma olie en geneeskrachtige stenen, waar Bowie uiteraard ook weer zijn dikke granen van mee pikte.
Nabestaanden
Tijdens en na de eerste werelddoorlog (1914-1918) wilden veel nabestaanden niets liever dan in contact komen met hun overleden dierbaren en Fuld speelde handig op dit verlangen in. Wereldwijd werden miljoenen Ouijaborden verkocht!
De komende zesentwintig jaar zou William Fuld het bedrijf Isaac Fuld and brother – dat hij inmiddels had omgedoopt tot William Fuld Inc – leiden, ook al geloofde hij zelf geenszins dat men via het Ouijabord met de doden kon communiceren. Ondanks het feit dat het Ouijabord inmiddels het imago had van ‘poort naar het hiernamaals’, wond hij er geen doekjes om en gaf hij dit ook altijd toe tijdens de interviews die hij gaf.
Wel geloofde hij dat het bord nuttige adviezen kon geven, zowel op zakelijk als persoonlijk gebied. Hij verklaarde de werking van het bord als psychologisch. Volgens hem was het bord dan ook uitermate geschikt om meer zelfinzicht te verkrijgen. Ook maakte Fuld er geen geheim van dat hijzelf niet de bedenker was van het bord. Hij noemde hierbij altijd Reiches naam, maar claimde tegelijkertijd met Reiche gewerkt te hebben aan een soortgelijk bord en daarbij de strijd om het patent gewonnen te hebben.
William Fuld overleed in 1927 op 57 jarige leeftijd, nadat hij op het dak van zijn bedrijf een nieuwe vlaggenstok wilde plaatsen. Hij viel achterover naar beneden en overleefde de val niet. Na zijn dood namen Fulds kinderen de zaak over en produceerden onder de naam William Fuld and Sons nog talloze Ouijaborden, waaronder ook hun eigen nieuwe versies als the Art Deco Electric Mystifieng Oracle; een Ouijabord op een batterij die het lampje deed oplichten dat zich in de wijzer bevond en waardoor de letter die werd aangewezen verlicht werd.
William Fuld and Sons bleef bestaan tot het bedrijf in 1966 werd verkocht aan Parker Brothers, een Amerikaanse firma die zich al langer bezighield met het fabriceren en publiceren van kaart – en bordspelen.
Spanning en sensatie
Hoewel griezelfilms het Ouijabord een sinister karakter gaven en de kerk bleef hameren op het feit dat je via het Ouijabord in contact kon komen met kwade geesten en zelfs bezeten kon raken door de duivel, bleven mensen grootschalig gebruik maken van het Ouijabord.
Het hoogtepunt van de verkoop van het Ouijabord was in 1973 toen de film ’the Exorcist’ uitkwam, waarin het meisje Regan in de film middels het (Parker Brothers!) Ouijabord in contact kwam met Captain Howdy, die later de duivel zelf bleek te zijn en op gruwelijke wijze bezit nam van haar lichaam. Vanaf dat moment namen de griezelverhalen rond het Ouijabord aanmerkelijk toe en waren het niet meer voornamelijk spiritisten en nabestaanden van de oorlog die gebruik maakten van het bord, maar raakten ook kinderen en vooral tieners geïnteresseerd in Ouija. Want: spanning en sensatie!
Nieuwsgierig of na al die jaren nog eens kijken? TheExorcist vindt u >HIER
Griezelen
De verhalen van gebeurtenissen en ervaringen rond het Ouijabord verspreidden zich in rap tempo, waardoor het bord natuurlijk in een enorm kwaad daglicht werd gesteld. Ondanks – of misschien wel juist dankzij – alle commotie, nam de verkoop van Ouijaborden alleen maar toe. Immers, waarom wachten tot Halloween als je het hele jaar door lekker kunt griezelen?
Tevens wilden veel tieners uiteraard ook antwoord krijgen op allerhande vragen over liefde, school en andere zaken waar jong volwassenen zich zoal mee bezig houden.
Parker Brothers lachtten in hun vuistje. Het geschatte aantal tot nu toe ligt namelijk om en nabij de vijfentwintig miljoen!
Op basis van de feiten van het ontstaan van het Ouijabord, wordt vooral duidelijk dat het bord vooral is vervaardigd op basis van de goedgelovigheid van de mensen en hun wil om in contact te kunnen komen met de geestenwereld. Dat het bord mede om die reden heel veel geld opleverde was uiteraard mooi meegenomen. Desondanks bevestigt het geenszins dat er middels het Ouijabord daadwerkelijk kan worden gecommuniceerd met geesten!
Lees verder in het boek ‘Glaasje draaien is niet (on)gevaarlijk. Voor online bestellen klik >HIER
Rechtstreeks bestellen via de drukker kan >HIER
Paranormaal blog >HOME
